Genootschap Leeuwen van het Centraal Station

Wij streven naar de terugkeer van twee leeuwenbeelden naar hun oorspronkelijke plek bij het Centraal Station. Om precies te zijn: op de zuidwesthoek van het spoorviaduct Oostertoegang. Dat is alleen mogelijk als de Oostertoegang wordt gerestaureerd, althans in elk geval het deel waarop de beelden stonden. En dat kan, want achter het beton is het oorspronkelijke zandstenen gebouw gewoon nog aanwezig. Bekijk ook het animatiefilmpje. Hieronder leggen we uit waarom we die twee leeuwen willen terughalen naar het Centraal Station.

Geen van de 22 leeuwen die vroeger bij het Centraal Station stonden, staat nog op zijn oorspronkelijke plek. Door verbreding van de sporen moesten zij in de loop van de tijd allemaal wijken. Ook 11 van de 12 standplaatsen zijn er niet meer; ze werden afgebroken of verdwenen onder de bredere treinsporen. Maar er is gelukkig nog één standplaats bewaard en ook zichtbaar gebleven. Dat is die op de zuidwesthoek van de Oostertoegang. Daar stonden ooit twee leeuwen. Alleen die kunnen dus nog terug naar hun oorspronkelijke plaats. De rest moet blijven staan op hun nieuwe standplaats. Daar staan ze overigens soms al langer dan ze ooit bij het Centraal Station stonden. Wij zijn geen voorstander van het terughalen van leeuwen naar het Centraal Station om ze vervolgens neer te zetten op plaatsen waar ze nooit eerder stonden.

Alléén op de zuidwesthoek van de Oostertoegang (tussen het station en Oosterdokseiland) kunnen leeuwen nog terug naar hun oorspronkelijke plek. De enige nog bestaande leeuwenstandplaats zit verscholen achter een betonnen façade. Lange tijd stond daarbovenop ook nog een roodbruinen houten bouwkeet. Die is gelukkig weggehaald in de zomer van 2017. Als de betonnen platen nu ook nog zouden kunnen worden weggehaald, dan komt het kleine gebouw met zandstenen versieringen weer tevoorschijn, zo blijkt uit de rapportage van het kijkonderzoek, dat in opdracht van het Genootschap Leeuwen van het Centraal Station werd uitgevoerd in april 2016 door Snoep en Vermeer Natuursteenwerken B.V. Dit zogenoemde vleugelgebouw maakt deel uit van het spoorviaduct dat werd ontworpen door architect Dolf van Gendt, die samen met Pierre Cuijpers het Centraal Station ontwierp. Daarbovenop stonden van 1875 tot eind jaren ’60 van de vorige eeuw twee leeuwenbeelden.

Wij willen dat deze twee leeuwen terugkomen. Daarvoor is wel eerst restauratie van (een deel van) de Oostertoegang nodig. Dat zou het stadsaanzicht aanzienlijk fraaier maken (zie fotopagina). En dat zal niet onopgemerkt blijven. Want sinds de bebouwing op het Oosterdokseiland is vernieuwd, en de ODE-brug is opengesteld, is de Oostertoegang langs een drukke route voor voetgangers, fietsers, trams, bussen en auto’s komen te liggen. Deze plek schreeuwt om een opknapbeurt. Het is daarom gek dat deze sterk verwaarloosde plek nog niet eerder werd aangepakt. Het is het vergeten hoekje van het Stationsplein.

Als (dit deel van) de Oostertoegang zou worden gerestaureerd, zou ook een interessant element van de stadsgeschiedenis weer zichtbaar worden. In de jaren 60 van de 19e eeuw is een jarenlange strijd gevoerd tussen de stad Amsterdam en het Rijk over de plaats waar het Centraal Station moest komen. Hoe kwam het dat het Centraal Station tegen de zin van Amsterdam toch in het toenmalige hart van de Amsterdamse haven werd gebouwd? Uit deze strijd is voortgekomen dat er drie waterdoorgangen werden gemaakt onder de spoorlijn, zodat de scheepvaart onbelemmerd in en uit de stad kon varen. Juist langs deze doorgangen werden in 1875 de leeuwenbeelden geplaatst. Dus bij de drie kruisingen van water- en spoorwegen, waaronder de Oostertoegang. Volgens ons gebeurde dat ter herinnering aan de gevoerde strijd tussen het Rijk en de stad Amsterdam om de plaats van het Centraal Station. De leeuwen met het stadswapen zagen zo toe op de onbelemmerde toegang voor de scheepvaart, ondanks de spoorlijn. Het rijksbelang (de doorgetrokken spoorlijn in de Amsterdamse haven) werd bewaakt door leeuwen die het Rijkswapen vasthouden. Door terugkeer van de twee leeuwen naast het Centraal Station wordt deze geschiedenis weer een zichtbaar element in het stadsbeeld.

De twee leeuwen die ooit op dit deel van de Oostertoegang stonden, staan nu bij de Artsenijhof in het Amsterdamse Beatrixpark. Na restauratie van de Oostertoegang kunnen de beelden er weer op terugkeren. De rechterleeuw draagt het Amsterdamse stadswapen, de linkerleeuw dat van het Rijk.