Genootschap Leeuwen van het Centraal Station

Net als bij de Westertoegang, was ook de spoorbrug over de Oostertoegang met acht leeuwen opgesierd. Dit viaduct is aan de oostzijde van het Centraal Station in Amsterdam. Op de overzichtskaart groen gemarkeerd.

Vier leeuwen stonden aan de IJ-zijde op de Ruijterkade en vier leeuwen waren aan de zuidzijde geplaatst, tegenover de Schreierstoren. De landhoofden voor de spoorbruggen, inclusief leeuwen, waren in maart 1877 al gereed, terwijl de spoorbrug zelf nog in aanbouw was. Op de beeldbank van het Amsterdamse Stadsarchief is een foto van Pieter Oosterhuis te zien van maart 1877. Daarop is het bouwproces goed te zien, vooral als u op de foto inzoomt. Meer foto’s staan op de fotopagina.

Ook is te zien dat de landhoofden op aangeplempte eilandjes werden gebouwd en dat de bouw van het Centraal Station nog moest beginnen. De leeuwen op de foto’s van Pieter Oosterhuis maken een fiere indruk in een verder nog desolate en troosteloze omgeving.

De vier leeuwen aan de noordkant van de Oostertoegang, aan de kant van het IJ aan De Ruijterkade, werden midden jaren ’20 weggehaald. In elk geval schreef de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap op 8 mei 1922 aan de Minister van Waterstaat: “omtrent de in Uwe nevenvermelde missiven leeuwenfiguren won ik het advies in van Afdeeling B der Rijkscommissie voor de Monumentenzorg, welke mij mede deelt, dat bovengenoemde zandsteenen leeuwenfiguren dagteekenen van na het midden der 19e eeuw, en uit het oogpunt van geschiedenis en kunst geen waarde hebben. Op behoud wordt derhalve door mij geen prijs gesteld.” De vier zijn terechtgekomen in Velsen, Amstelveen, Amsterdam-Schellingwoude en Well.

De vier beelden aan de zuidkant van de Oostertoegang (zie foto hierboven) hebben het van alle 22 leeuwen ’t langst volgehouden. Ze zijn in 1967 verwijderd. Op dat moment werd ten zuiden van de oude spoorbruggen een nieuwe brug aangelegd over de Oostertoegang. Daarop kwam de verbindingsweg tussen station en het PTT-gebouw dat eind jaren ’60 op het Oosterdokseiland in gebruik genomen werd. Bij de bouw van die brug werden de beide vleugelgebouwen waarop de leeuwen stonden, in het modernistische ontwerp geïntegreerd, en met beton ingepakt. Op een foto in de beeldbank van het Amsterdamse Stadsarchief uit 1971 is het resultaat van deze nieuwe betonnen brug goed te zien (zie fotopagina). In dit nieuwe modernistische ontwerp was geen plaats voor de vier leeuwenbeelden. De beelden werden enkele jaren opgeslagen maar doken weer op in het Amsterdamse Beatrixpark, bij de Floriade in 1972. Daar staan ze nu nog steeds.

Het hoofdpostkantoor op het Oosterdokseiland is inmiddels weer gesloopt. Dat geldt ook voor de brug met de verbindingsweg. Bij de sloop van de brug en de aanleg van de nieuwe Oosterdoksstraat in 2004 werd het vleugelgebouw afgebroken, waarop de twee leeuwen stonden. Een klein muurfragment resteert, net onder de pilaar van het DoubleTree by Hilton Hotel.

De enige nog bestaande originele standplaats waar leeuwen stonden, is de zuidwestelijke hoek van de Oostertoegang. Zie foto hieronder. Achter de betonnen facade bevindt zich nog een origineel vleugelgebouw uit 1876, dat deel uitmaakte van de schepping van A.L. van Gendt. Het zou fantastisch zijn als dit vleugelgebouw ooit in oude luister zou kunnen worden hersteld. Wie weet, kunnen dan zelfs de twee leeuwenbeelden er weer op terugkeren. Dan zou het er weer een beetje gaan uitzien zoals op bovenstaande foto van Jacob Olie uit 1894. Meer info op de pagina “Leeuwen terug.”